2015 Nobel Kimya Ödülü ilk kez bir türk bilim adamına verildi. Aziz Sancar, Tomas Lindahl ve Paul Modrich ‘in paylaştığı Nobel Kimya Ödülü , hücrelerin DNA hasarını nasıl onardığını ve genetik bilgiyi nasıl koruduğunu açıklayan bilim insanlarına verildi. Bu çalışma sayesinde yaşayan hücre fonksiyonlarınını nasıl gerçekleştiğine ilişkin temel bilgi sağlanarak, yeni kanser tedavilerinin geliştirilmesine imkan tanındı.
DNA’ mız her gün güneş ışığından gelen radyasyon,serbest radikaller ve diğer kanserojen maddeler nedeniyle hasara uğrar. İşin ilginç tarafı DNA molekülü kendi doğası gereği stabil değildir. Her gün hücre genomunda binlerce değişim olur. Ayrıca hücre bölünmesi esnasında DNA hasarları artabilir.
Her şeye rağmen genetik materyalimiz kimyasal bir kaosa sürüklenmek yerine , devamlı kendini onarır. İşte bu yılki Nobel Kimya Ödülü bu sistemlerin moleküler seviyede nasıl onarım yaptığını göstererek detaylı haritalandırmaları yapan öncü bilim insanlarına verildi.
1970’lerin başında bilim insanları DNA’nın süper stabil bir molekül olduğuna inanıyorlardı. Fakat Tomas Lindahl DNA ‘nın belli bir hızda yarılanması gerektiğini, aksi takdirde Dünya üzerinde hayatın gelişme imkanı olmadığını gösterdi. İşte bu ona DNA’nın bozunmasında kesilerek onarılmasını sağlayan moleküler makinenin keşfine neden oldu.
Aziz Sancar ise UV hasarı nedeniyle hasar gören DNA’nın nükleotit-kesim onarım mekanizmasını haritalandırdı. İşte bu onarım mekanizmasında hatalar olan kişiler güneşe maruz kalınca cilt kanseri oluyor. Hücreleri nükleotit kesim-onarımı yaparak , mutajenik maddelerden kaynaklanan bozuklukları onarırlar.
Paul Modrich ise hücre bölünmesinde DNA replikasyonu esnasında bu hataların nasıl düzeltildiğini gösterdi. Uygunsuzluk onarım mekanizması binlerce kez gerçekleşen DNA replikasyonunda hata frekansını azaltıyor. İşte bu mekanizmada bir hata olduğunda ise ırsi bir değişken olan kolon kanserine dönüşüyor.
Aziz Sancar Kim ?
ABD’deki Kuzey Carolina Üniversitesi Biyokimya ve Biyofizik Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Aziz Sancar, kanser tedavisinde ‘ritmik saat’ buluşuna imza atarak dünyaca çapında üne kavuşmuştu. 1946 yılında Mardin’de dünyaya gelen, Sancar, ‘DNA tamiri’ ve ‘hücre döngüsü kontrol noktası’ gibi konularda yaptığı çalışmalarla da adını duyurmuştu.
Prof. Dr. Aziz Sancar 1946’da Mardin Savur’da 8 kardeşin 7’ncisi olarak dünyaya geldi. Ailesinin okuma yazma bilmediği ancak çocuklarının eğitimine çok önem verdiği belirtiliyor. Sancar, 1963 yılında girdiği İstanbul Tıp Fakültesini 1971 yılında bitirdi ve eğitim için ABD’ye gitti. 1997 yılından bugüne Amerika Birleşik Devletleri North Carolina-Chapel Hill’de North Carolina Üniversitesi Biyokimya ve Biyofizik Bölümü’nde görev yapan Prof. Sancar, gerçekleştirmiş olduğu 300’e yakın bilimsel makale ve bu makalelere yapılan 12 binden fazla atıfla, bilimsel araştırmada eşine az rastlanır bir başarıya imza attı.
İstanbul Tıp Fakültesi’ni bitirdikten sonra yurtdışında yaptığı çalışmalarla Amerikan Ulusal Bilimler Akademisi’ne kabul edilen Sancar, buraya kabul edilen üç Türk’ten biri olmuştu.
Aslında ben Oktay Sinanoğlu’nun yıllardır Nobel Kimya Ödülü’nü reddettiğini biliyorum . Yani bir ödül daha olabilirdi.
Kaynaklar:
http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/chemistry/laureates/2015/press.html
http://www.milliyet.com.tr/aziz-sancar-nobel-odulunu-ald-gundem-2128354/
Bir Yorum