UNAM’dan Bilim İnsanları Parkinson Genini Keşfetti

Türk bilim insanlarının yürüttüğü ve Tübitak tarafından desteklenen proje sayesinde ilk kez esansiyel tremor ve Parkinson hastalığına neden olan gen bulundu. Bu buluş ile insanlarda en sık görülen iki farklı hareket bozukluğunun ortak sebebi ilk kez tanımlanıyor. Bilkent Üniversitesi ve Washington üniversitesi araştırmacıları, Hacettepe ve Ankara Üniversitesi’nden klinisyenlerden oluşan araştırma ekibi, aralarında akrabalık bulunan, bunun yanında el titremesi ve parkinson hastalığı görülen bu büyük ailenin altı nesline ulaşarak tüm genom dizilimi yaptı, kapsamlı aile ağacı çizimleri ve nörolojik incelemeler yürüttü.

Ellerin titremesine (esansiyel tremor)  neden olan hastalık insanlarda en sık görülen hareket bozukluğu. Bu rahatsızlığa tüm dünya nüfusunda yaklaşık yüzde 0,9 , yaşlı nüfusta ise yüzde 4 gibi sık oranlarda karşılaşılıyor. Avrupa Birliği’nde yaklaşık 14 milyon, ABD‘de 10 milyon esansiyel tremor hastası olduğu tahmin ediliyor. Türkiye’de ise bu sayının en az 1,5-2 milyon kişi düzeyinde olduğu düşünülüyor.

Parkinson hastalığı ise hareket bozuklukları listesinde ikinci sırada yer alıyor. Gelişmiş ülkelerde binde 30, 60 yaş üzerinde yüzde 1 ve 80 yaş üzerinde yüzde 4 gibi oranlara ulaşabiliyor. Dünyada yaklaşık 7 milyon parkinson hastası olduğu hesaplanıyor. Klinisyenler, 1800’lerin sonlarından beri el titremesi olan insanların bir bölümünün daha sonra parkinson hastalığına yakalandıklarını biliyorlardı. Ama bu ilişkinin temeli nörolojinin bilinmeyenleri arasında yerini koruyordu.

Bilkent Üniversitesi ve Washington üniversitesi araştırmacıları, Hacettepe ve Ankara Üniversitesi’nden klinisyenlerden oluşan araştırma ekibi, aralarında akrabalık bulunan, bunun yanında el titremesi ve parkinson hastalığı görülen bu büyük ailenin altı nesline ulaşarak tüm genom dizilemesi yaptı, kapsamlı aile ağacı çizimleri ve nörolojik incelemeler yürüttü.

Yaklaşık 5 yıl süren, bu aile yanında 55 adet farklı büyük ailenin de karşılaştırmalı incelemesi sonucunda mitokondrilerde görev yapan bir serine proteaz olan HTRA2 geninin her iki hastalığın da ortak nedeni olduğu gösterildi. HTRA2 geninde bulunan mutasyonun farelerde de parkinson hastalığına benzer bulgulara neden olması güçlü ve bağımsız bir delil olarak dikkati çekti.

Anne ve Baba Aynı Geni Taşıyorsa Risk Artıyor

Hastalık geninin hem anne hem de babadan birlikte kalıtılması durumunda el titremeleri 10-20’li yaşlarda başlayıp yaklaşık 30 yıl içinde parkinson hastalığı ile sonuçlanıyor.

Her iki hastalığın da beyin hücrelerinin ve özellikle dopamin üreten hücrelerin dejenerasyona uğramasından kaynaklandığı, dopamin maddesinin insanların hareket kabiliyetleri ve bunun yanında ruh halleri ile ilgili oldukları daha önce yapılan araştırmalarda ortaya konmuştu.

Açıklamada, araştırmanın sorumlu yazarlarından Bilkent Üniversitesi, UNAM Ulusal Nanoteknoloji Araştırma Merkezi öğretim üyesi Dr. Ayşe Begüm Tekinay’ın, “Şimdi yaklaşık 100 ailede yeni genleri araştırıyoruz. Bunun için TÜBİTAK tarafından desteklenen bir projemiz bulunuyor” görüşüne yer verildi.

Akraba evliliklerinin, nadir genetik hastalıkların genlerinin bulunmasına katkıda bulunduğu biliniyordu. Ama toplumda sık gözüken nörodejenerasyon, obezite, diyabet gibi kompleks hastalıkların genlerinin bulunmasına da akraba evliliklerinin bu derece güçlü bir katkıda bulunması beklenmiyordu.

Bilinen Kesin Bir Tedavi Henüz Yok

Araştırmanın yöneticilerinden olan, Türkiye Bilimler Akademisi üyesi ve Bilkent Üniversitesi Fen Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Tayfun Özçelik’in ise açıklamada, “Kuvvetle inanıyorum ki kompleks hastalıklarla ilgili yeni hastalık genlerini önümüzdeki dönemde aydınlatmaya devam edeceğiz” görüşü yer aldı.

Parkinson hastalığı veya el titremesi için kesin bir tedavi metodu bilinmiyor. Bazı ilaçların ve derin beyin uyarısının bazı semptomları azalttığı ise hastalıklardan etkilenen kişiler için bir ümit kaynağı.

Amerikan Bilimler Akademisi üyesi, Washington Üniversitesi öğretim üyelerinden ve Lasker ödülü sahibi ünlü genetikçi Prof. Dr. Mary-Claire King ise “Dr. Tekinay’ın araştırmaları bilim dünyası için yeni bir umut oldu, Bilkent, Hacettepe ve Ankara Üniversitesi ekiplerinin parkinson hastalığı ve el titremesi alanlarına çok değerli katkıları olmakta, bunun gelecekte artarak devam edeceğine, tedavinin önünü açacağına inanıyorum” şeklindeki görüşüne yer verildi.

Kaynak :

http://unam.bilkent.edu.tr/?p=4653

http://www.hurriyet.com.tr/kelebek/saglik/27647740.asp

Araştırma Referansı :

Mitochondrial serine protease HTRA2 p.G399S in a 6-generation kindred with Essential Tremor and Parkinson’s Disease. H. Unal Gulsuner¹, S. Gulsuner², N. Durmaz Mercan³, O. E. Onat⁴, T. Walsh², H. Shahin⁵, O. Dogu⁶, T. Kansu⁷, H. Topaloglu⁸, B. Elibol⁷, C. Akbostanci³, M.-C. King², T. Ozcelik⁴, A. B. Tekinay¹ 1) Institute of Materials Science and Nanotechnology, National Nanotechnology Research Center (UNAM), Bilkent University, Ankara, Turkey; 2) Division of Medical Genetics, Department of Medicine, University of Washington, Seattle, WA, USA; 3) Department of Neurology, Faculty of Medicine, Ankara University, Ankara, Turkey; 4) Department of Molecular Biology and Genetics, Bilkent University, Ankara, Turkey; 5) Department of Life Sciences, Bethlehem University, Bethlehem, Palestinian Territory; 6) Department of Neurology, Faculty of Medicine, Mersin University, Mersin, Turkey; 7) Department of Neurology, Faculty of Medicine, Hacettepe University, Ankara, Turkey; 8) Department of Pediatrics, Neurology Unit, Faculty of Medicine, Hacettepe University, Ankara, Turkey.

Abstract:

Essential tremor (ET) is one of the most common movement disorders in humans. It is characterized primarily by postural and kinetic tremor of the arms and hands, but the head, legs, voice, and other regions of the body may also be affected. Genes responsible for most of ET are not yet known, with mutation of FUS identified as responsible for the phenotype in one family. Our study focused on a 6-generation family of Turkish ancestry including 16 relatives with varying degrees of tremor. Three of these relatives developed ET as children and signs of Parkinson’s disease (PD) in middle age. We carried out whole exome sequencing using DNA from three severely affected relatives, and then genotyped all shared putatively damaging variants in 24 informative family members. Both dominant and recessive modes of inheritance were considered. Exactly one potentially damaging variant, HTRA2 p.G399S, co-segregated with ET in the family. Of 16 affected individuals, 5 were homozygous and 11 were heterozygous for the variant allele 399Ser. The 5 homozygous individuals included the 3 relatives with both ET and PD and 2 relatives younger than age 30 who developed ET at ages 10 and 12 years. HTRA2 genotype was significantly associated with age at onset of tremor (mean onset for homozygotes age 19 and for heterozygotes age 40, P = 0.010), severity of postural tremor (P = 0.0002) and severity of kinetic tremor (P = 0.011). No mutations in the complete HTRA2 sequence were detected in probands of 25 other Turkish families with ET. Among Turkish controls (ages 20-30), 2 of 364 were heterozygous for HTRA2 p.G399S (allele frequency 0.0027). HtrA2 deficiency is responsible for motor neuron degeneration in the mouse model Mnd2. Heterozygosity for HTRA2 p.G399S was associated with PD in some, but not all, studies. Our results suggest that HTRA2 p.G399S is responsible for hereditary ET in this kindred and that homozygosity for this variant leads to development of parkinsonian features. Although ET and PD have been known as distinct entities, our results show the co-existence of both disorders. These results might reveal shared etiologic factors underlying ET and PD phenotypes.