Düşünün ki,kafanızı bir yere kazayla bir yere çarptınız ve birkaç gün kendinize gelemediniz. Uyandığınızda ise her şeyi farklı görmeye başlıyorsunuz, müziği, resmi, matematiği ve bir çok şeyi farklı görmeye başlıyorsunuz. Birden hiç çalamadığınız müzik aletlerini çalmaya başlıyor, resim yapmaya başlıyor ya da kafanız matematiğe fena halde yatmaya başlıyor. İşte bu hastalara fransızcadan gelen ‘idiot savant’ deniyor. Aptal dahilerde denilen savantların bir kısmı otistik , bir kısmı da beyin hasarına uğramış insanlardan çıkıyor. Savant sendromu, ağır düzeyde gelişimsel ya da zihinsel yetersizliklerin yanında çoğu insanda bulunmayan sıra dışı zihinsel becerileri olan kişileri tanımlamaktadır. Kişinin genel zeka düzeyi ortalamanın altında olmasına karşın bir ya da birden fazla alanda aşırı düzeyde bilgi sahibidir. Savant sendromu olgularının yaklaşık yarısının otistik bozukluğa bağlı, kalan yarısının da diğer tip gelişimsel bozukluklar, zeka geriliği veya merkezi sinir sistemi hastalıkları ya da yaralanmalarına bağlı olduğu kabul edilmektedir.
Savantlar genelde IQ testlerinde oldukça düşük puanlar alırken, kimi savantlar IQ testlerinde o kadar yüksek kabiliyetler sergiliyor ki, bu onları süper dahiler kılıyor. Herhalde pek çoğumuz Tom Cruise ve Dustin Hoffman’ın oynadığı ‘Yağmur Adam-Rain Man ’ filmini hatırlar. Aslında bu filme esin kaynağı Kim Peek, otizmli bir savant. Kim Peek o kadar yetenekli ki, aynı anda iki sayfayı(her gözü bir sayfa) okuyabiliyor ve anında hafızasına alabiliyordu. 2009’ da ölen Kim Peek NASA’nın da ilgisini çeken dahiler arasında geçiyordu. Kim Peek’in 12.000’ den fazla kitabı hafızasında tuttuğundan sanki ayaklı bir kütüphane gibiydi. İşte Kim Peek gibi inanılmaz yeteneklere sahip savantlar insan beyninin gerçekten ne kadar inanılmaz olduğunu gösteriyor.
Savantlar yazının başında da belirttiğim gibi normal insanlarda da sonra bazı nörolojik hastalıklar ya da beyin travmaları nedeniyle ortaya çıkabiliyor. Buna en ilginç örneklerden biri de Derek Amato, daha önce sadece satış eğitmenliği yapan normal bir insan. Fakat hayatı 2006’ da tam 39 yaşındayken, kafasını şiddetlice havuzun kenarına çarpmasıyla değişti. Amato birkaç bilinç kaybı yaşadıktan sonra kendine geldiğinde % 35 işitme kaybı, baş ağrısı, hafıza kaybı geçirdiği anlaşıldı. Fakat ilginç olan şey bu adamın kafasını vurduktan sonra, arkadaşının piyanosunu yılların sanatçısı gibi çalabilmesiydi. Bunu nasıl yapabildiğini internetten araştırdıktan sonra bazı verilere erişebildi. Örneğin, Newyork’ ta bir ortopedi cerrahı olan Tony Cicoria annesini telefon kulübesinden ararken adamı yıldırım çarptı. Fakat hemen ardından Cicoria klasik piyanoyu kendi kendine çalmayı öğrenmişti. Bir başka örnek ise, kafasına beysbol topu çarpan Orlando Serrel, kendisine verilen herhangi bir tarihin hangi güne denk geldiğini bilebiliyordu. Alonzo Clemens ise, üç yaşında fena şekilde düştüğünden kalıcı bilişsel hasara uğramış fakat bu nedenle mükemmel hayvan heykelleri yapmaya başlamış. Bu gibi pek çok örnek verilebilir. Beethoven bile yılda 500 beste yaparken, Cicoria yılda 2500 beste yapıyor. Tabi bu bestelerin bir beethoven senfonisi olup olmayacağı tartışılır.
http://youtu.be/G7ywpFqsp9o
Savantların yarısı otizmliyken, yarısı beyin hasarı nedeniyle savant olmuştur. Otizmlilerin % 10’ununda bazı savant özellikleri görülebiliyor. Bilim insanları tıp literatürüne geçmiş 30 civarı vakada, beyin travması geçiren insanların birden olağanüstü beceriler geliştirmeye başladığını tespit etse de bu özelliklerin tam olarak nasıl kazanıldığı belli değil. Bu insanlarda bir anda sanatsa deha, matematik uzmanlığı ve fotoğrafik bellek gibi özellikler ön plana çıkıyor.1970’lerden beri yapılan araştırmalarda otistik savantların beynin sol yarıküresinde ortaya çıkan hasarların savantları deha derecesinde sanatsal,matematiksel ve hafıza olarak geliştirdiğini gösteriyor. Daha önce 5 yaşındaki yetenekli bir otistik savantın tek foton emisyonlu tomografisi (SPECT) incelendiğinde, beynin sol ön yanındaki (anteriyör temporal)loblarında anormal bir hareketsizlik gördü. Bu aslında bunama hastalarında görülenin aynısı.
Hatta beyin hasarları kekemeliğin gitmesine, farelerde hafızanın gelişmesine hatta bazı kör hayvanların görmesine bile neden oluyor. Biraz eski Türk filmlerini andırsa da bu doğru. Bilim insanları tDCS(trankraniyel doğru akım uyarısı) adı verilen bir teknikle sonradan dahi olan savantlar gibi bir grup insanın sol lobunda bir kısmı devre dışı bıraktı. Bu sayede bu kişilerin % 40’ı daha önce çözemedikleri IQ testlerini çözebildiler.
Michigan Üniversitesi’nden araştırmacılar transkraniyal elektrik uyarılmasıyla beynin doğal uyuşturucusunu salgılamasını sağlayarak ağrının gitmesini sağladılar. Ayrıca, uygulama sayesinde hafıza artışına bağlı olarak IQ artıyor.Transkütanöz (deri içinden uygulanan) Elektrik Sinir Stimülasyonu (TENS) uzun yıllardır tıpta kullanılan bir yöntem olsa da bu yöntemin başarısı sınırlıydı. Fakat kabul gören transkütanöz direk akım stimülasyonu (tDCS) ile beyinde farklılıklar yaratılarak kronik ağrılar için pek çok alanda tedavi yöntemi mümkün. Kafatası ve beyin dokusuna 9 volt civarı bir voltaj ve 1-2 mA ‘lik akım elektrotlar sayesinde uygulanıyor. tDSC’ nin diğer bir önemli farkı ise uyarılma bittikten sonra bile kortikal değişimlere devam etme kabiliyetine sahip olması.
İşte size bugün bilinen dahi beyinlerden bazıları ;
Gerçek Yağmur Adam Kim Peek
Yağmur adam filmine ilham kaynağı olan otistik mega savant. 12,000’ den fazla kitabı ezbere tuttuğu biliniyordu. Kim Peek bir kitabın sağ sayfasını sağ gözüyle, sol sayfasını sol gözüyle aynı anda okuyordu. NASA Kim Peek gibi sıradışı dahileri ışıktan hızlı giden uzay gemileri için kullanabileceğini , çözülemeyen problemleri çözebileceklerini düşünüyordu. Maalesef Kim Peek 19 Aralık 2009’ da kalp krizinden öldü.
Fotografik Hafızalı Ressam Stephen Wiltshire
Otistik ressam Wiltshire 8 yaşından beri binaları çiziyor. O kadar iyi bir fotografik hafızası var ki,Newyork kentinin üzerinde helikopterle kısa bir uçuştan sonra on kilometrekarelik bir alanın tümündeki binaları, nehirleri hatta daire numaralarına kadar çizdi. Wiltshire Londra, Paris, Madrid, Roma, Frankfurt, Kudüs, Hong Kong, Dubai gibi kentleri de aynı şekilde çizdi. İnanılmaz bir çizim yeteneğine sahip olduğu aşikar.
http://youtu.be/R2VUfp5R9Ps
Leslie Lemke
Leslie Lemke’nin sözel IQ’ sü sadece 58 . Doğuştan kör olan savantın inanılmaz bir müzik yeteneği var. 14 yaşında sadece bir filmde gördüğü Çayskovski’nin bir piyano konçertosunu hemen sonrasında birebir çaldığı söyleniyor. Bugün dünyanın pek çok yerinde konserler veriyor ve binlerce parçayı ezbere çalabiliyor.
Flo ve Kay Lyman
Tek yumurta ikizi olan bu otistik savantlar gelecekten hangi günü tarihi sorsanız anında bunu cevaplayabiliyor. Ayrıca iyi bir otobiyografik hafızaya sahip olduklarından sorduğunuz tarihte ne giydiklerini ne yediklerini anında sayabiliyorlar.
Sinestezik Savant Daniel Tammet
Daniel Tammet tam bir matematik dehası aslında , pi sayısının 22,514 rakamını ezbere biliyor. Bir araştırmacı ondan 37 üstü 4 sorduğunda anında cevabını verebiliyor(1,874,161) Rakamların ve günlerin farklı renklere ve duygusal tonlara sahip olduğunu söylüyor. Üzerinde yapılan bazı araştırmalarda sinestezik olduğu keşfedildi. Daniel’ daki bu sinestezinin Asperger Sendromuyla alakalı olabileceği düşünülüyor. Bir haftada yeni bir dili konuşabiliyor.
Türkçe Altyazılı
Jim Carollo
Sonradan savant olan Carollo 14 yaşında geçirdiği ciddi bir trafik kazasından muhteşem bir matematik ve geometri becerisine sahip oldu. Hiç ders almadığı halde trigonometri dersinden başarılı oldu.
Jon Sarkin
Beyin kanaması ve felç geçirdiğinden beri her şeyi daha farklı gören eski masör , bugün eskiden istediği sanatçı kişiliğe bürünmüş. Yaratma arzusu birden ortaya çıkan sanatçı bugün pek çok resim yapıyor.
Beyin bugün en gelişmiş ve en sıra dışı organ belki hepimiz yapabileceklerimizin henüz farkına varmadık . Siz yine de kafanızı bir yerlere vurmayın :D
http://www.popsci.com/science/article/2013-02/when-brain-damage-unlocks-genius-within?page=0%2C3
http://tr.wikipedia.org/wiki/Savant_sendromu
http://www.cappsy.org/archives/vol2/no2/a_cap_02_13.html
http://www.space.com/519-nasa-studying-rain-man-brain.html
http://www.gercekbilim.com/elektrik-stimulasyonu-ile-agrilar-gidiyor-ve-iq-artiyor/
http://en.wikipedia.org/wiki/Daniel_Tammet
http://www.stephenwiltshire.co.uk/index.aspx
http://rehber.uzmantv.com/dunyaca-unlu-savantlar-kimlerdir
Daniel Tammet hakkında araştırma
- Bor, Daniel , Billington, Jac and Baron-Cohen, Simon. Savant Memory for Digits in a Case of Synaesthesia and Asperger Syndrome is Related to Hyperactivity in the Lateral Prefrontal Cortex. Neurocase, 13:5, 311–319.
