Avrupa Güney Gözlemevi’nin Çok Büyük Teleskobu (ESO VLT) ile yapılan yeni gözlemlere göre, Güneş Sistemi’mizin ikinci ve en son ziyaretçisi başıboş kuyruklu yıldız 2I/Borisov, şimdiye kadar gözlenmiş olanlar arasında en ilkeli olabilir. Gökbilimciler kuyruklu yıldızın büyük olasılıkla daha önce hiçbir yıldızın yakınından geçmediğini ve böylece kendisini oluşturan gaz ve toz bulutundan bozulmamış izler taşıyan bir kalıntı olduğunu düşünüyor.
2I/Borisov amatör gökbilimci Gennady Borisov tarafından Ağustos 2019’da keşfedildi ve birkaç hafta sonra Güneş Sistemi’nin ötesinden geldiği onaylandı. “2I/Borisov şimdiye kadar gözlenmiş olan en ilkel kuyruklu yıldızı temsil ediyor olabilir,” diyor sonuçları bugün Nature Communications’ta yayımlanan yeni çalışmayı yürüten, BK, Kuzey İrlanda, Armagh Gözlemevi ve Gezegenevi’nden Stefano Bagnulo. Ekip kuyruklu yıldızın 2019’daki Güneş geçişinden önce herhangi bir yıldıza yakın geçiş yapmadığını düşünüyor.
Bagnulo ve arkadaşları 2I/Borisov’u polarimetri adı verilen bir yöntemle ayrıntılı olarak incelemek amacıyla Şili’nin kuzeyinde bulunan ESO’nun VLT’si üzerindeki FORS2 aygıtını kullandı [1]. Bu yöntem Güneş Sistemi’mizdeki kuyrukluyıldızları ve diğer küçük nesneleri düzenli olarak gözlemek için kullanıldığından, ekibin bu yıldızlar arası ziyaretçiyi diğer yerel kuyruklu yıldızlarla karşılaştırabilmesini sağladı.
Ekibin bulgularına göre 2I/Borisov’u, Hale–Bopp hariç, diğer Güneş Sistemi kuyruklu yıldızlarından ayıran şey kutuplanma özellikleri. Hale–Bopp kuyruklu yıldızı 1990’ların sonunda çıplak gözle kolayca görülebilmesi ve gökbilimcilerin görmüş olduğu en ilkel kuyruklu yıldızlardan biri olması nedeniyle halkın çok ilgisini çekmişti. En son geçişi öncesinde Hale–Bopp’un Güneş’e sadece bir kez yakın geçiş yaptığı ve böylece güneş rüzgarı ve ışımasından neredeyse hiç etkilenmediği düşünülüyor. Bu da onun ilkel olduğu, yani yaklaşık 4.5 milyar yıl önce kendisini — ve Güneş Sistemi’nin geride kalan kısmını — oluşturan gaz ve toz bulutuna oldukça benzer bir bileşime sahip olduğu anlamına geliyor.
Kuyruklu yıldızın içeriği hakkında ipucu toplamak üzere, kutuplanması ile birlikte rengini de analiz eden ekip, 2I/Borisov’un Hale–Bopp’tan daha ilkel olduğu sonucuna vardı. Bu, onun oluştuğu gaz ve toz bulutunun bozulmamış izlerini taşıdığı anlamına geliyor.
“İki kuyruklu yıldızın şaşırtıcı benzerliği 2I/Borisov’un oluştuğu ortamın Güneş Sistemi’nin erken aşamalarındaki ortamdan içerik olarak çok da farklı olmadığını gösteriyor, diyor İtalya, Ulusal Astrofizik Enstitüsü, Torino Astrofizik Gözlemevi’nden, eş-yazar Alberto Cellino.
ESO Almanya’da kuyruklu yıldızlar ve diğer yakın-Dünya nesnelerini araştıran, ancak bu çalışmada yer almayan gökbilimci Olivier Hainaut aynı görüşte. “2I/Borisov’un, Hale–Bopp dışındaki hiçbir kuyruklu yıldıza benzemediği yönündeki ana sonuç oldukça güçlü,” diyor ve ekliyor “benzer koşullarda meydana gelmiş olabilecekleri ise oldukça akla yatkın.”
“Yıldızlar arası uzaydan gelen 2I/Borisov, öncelikle başka bir gezegen sisteminde meydana gelen bir kuyruklu yıldızın yapısını ve onu oluşturan malzemenin bizim sistemimizdekilerden farklı olup olmadığını inceleme şansı veriyor,” diye açıklıyor çalışmaya katılan, ABD Maryland Üniversitesi’nden Ludmilla Kolokolova.
Bagnulo bu on yılın sonu gelmeden önce gökbilimcilerin başıboş başka bir kuyruklu yıldızı daha iyi şartlarda araştırabilmesini ümit ediyor. “ESA 2029’da uygun bir yörüngede keşfedilirse, başka bir yıldızlar arası ziyaretçi nesneye erişim yeteneğine sahip olacak Kuyruklu Yıldız Avcısı’nı fırlatmayı planlıyor,” diyor Avrupa Uzay Ajansı’nın gelecekteki bir görevine atıf yaparak.
Tozda gizlenen köken hikayesi
Bir uzay görevi olmadan bile gökbilimciler 2I/Borisov gibi başıboş kuyruklu yıldızların farklı özelliklerini incelemek üzere Dünya’daki birçok teleskobu kullanabilir. “Işık yılları ötedeki bir sistemden yanı başımıza gelerek bizi ziyaret eden bir kuyruklu yıldız düşünün, ne kadar şanslıyız,” diyor bu gizemli kuyruklu yıldızı araştırmak için 2I/Borisov’un Güneş Sistemi geçişinden faydalanan ESO Şili’de gökbilimci Bin Yang. Ekibinin elde ettiği sonuçlar Nature Astronomy dergisinde yayımlandı.
Yang ve ekibi kuyruklu yıldızın doğumu ve ait olduğu sistemin koşulları hakkında ipucu toplayabilmek için 2I/Borisov’un toz taneciklerini incelemek üzere, ESO’nun ortağı olduğu Atacama Büyük Milimetre/milimetre-altı Dizgesi (ALMA) ve VLT ile alınan verileri kullandı.
2I/Borisov’un saçında — kuyruklu yıldızın ana gövdesini çevreleyen toz zarfı — sıkı taşlar, boyutları yaklaşık bir milimetre ya da daha büyük tanecikler keşfedildi. Ek olarak, kuyruklu yıldızdaki göreli karbon monoksit ve su miktarının Güneş’e yaklaştıkça şiddetli bir şekilde değiştiği bulundu. Olivier Hainaut’ın da yer aldığı ekibe göre kuyruklu yıldız, gezegen sistemi içerisinde farklı yerlerde oluşan maddelerden meydana geliyor.
Yang ve ekibinin gözlemlerine göre 2I/Borisov’u oluşturan gezegen sistemindeki madde, belki de dev gezegenlerin çekim etkisiyle sistemdeki maddeleri karıştırması nedeniyle, yıldızından uzaklara doğru farklı çeşitlerdeydi. Gökbilimcilere göre benzer süreçler Güneş Sistemi’mizin erken döneminde de yaşandı.
2I/Borisov Güneş’i ziyaret eden ilk başıboş kuyruklu yıldız olsa da, ilk yıldızlar arası ziyaretçi değildir. Güneş Sistemi’ni ziyaret eden ilk yıldızlar arası nesne, 2017 yılında ESO’nun VLT’si ile araştırılan başka bir nesne olan ʻOumuamua’dır. Öncesinde bir kuyruklu yıldız olarak sınıflandırılan ʻOumuamua, saç kısmına sahip olmadığı için daha sonra bir asteroid olarak yeniden sınıflandırılmıştır.
Notlar
[1] Polarimetri ışığın kutuplanmasını ölçen bir tekniktir. Işık polarize güneş gözlüğü camı ya da kuyruklu yıldız maddesi gibi çeşitli filtrelerden geçerken kutuplanabilir. Bir kuyruklu yıldızın tozundan geçerek kutuplanan güneş ışığını inceleyen araştırmacılar kuyruklu yıldızların fiziği ve kimyası hakkında bakış açıları edinebilir.Daha fazla bilgi
Bu bültenin ilk kısmında anlatılan araştırma “Unusual polarimetric properties for interstellar comet 2I/Borisov” başlıklı bir makale olarak Nature Communications (doi: 10.1038/s41467-021-22000-x) adlı dergide yayımlanmak üzere sunulmuştur. Bültenin ikinci kısmında aktarılan çalışma “Compact pebbles and the evolution of volatiles in the interstellar comet 2I/Borisov” başlıklı bir makale olarak Nature Astronomy (doi: 10.1038/s41550-021-01336-w) dergisinde yayımlanmak üzere sunulmuştur.