Lübnan’ın başkenti Beyrut’ta 4 Ağustos’ta gerçekleşen büyük patlamaya 2700 ton amonyum nitrat kimyasalının olduğu neden düşünülüyor. Peki amonyum nitrat nedir ve neden patlar?
Beyrut’taki patlamada 154 kişinin öldüğü ve 5000 civarında yaralı olduğu düşünülüyor. Ayrıca bir çok insan da kayıp. İşte bu yazıda, bu drama neden olan amonyum nitratı, bilimsel açıdan inceleyeceğiz.
Amonyum nitrat, kimyasal formülü NH4NO3 olan bir azotlu bileşiktir. Bileşik, bir amonyum ve bir nitrat kökünün bileşik oluşturmasıyla elde edilir. En bilinen kullanım alanı tarımsal gübrelemedir. Aynı zamanda güçlü bir patlayıcıdır. Genelde gözenekli pelletler veya maden cevheri şeklinde genellikle gübre olarak kullanılır.
Ayrıca madenlerde kullanılan bir çok patlayıcının temelini oluşturuyor. Fuel-oil ve patlayıcı mekanizma ile güçlü bir patlayıcıya dönüştürülebiliyor. Daha önce malesef Türkiye’de yapılan bir kaç terör saldırısında da amonyum nitrat kullanılmıştı.
Fakat endüstriyel amonyum nitratın patlaması için bir çok işin ters gitmesi gerekiyor.
Patlamaya Ne Neden Olmuştur?
Normalde amonyum nitrat yanan bir madde değildir. Fakat diğer maddelerle birleştiğinde, oksijen kaynağı gibi davranarak yanmayı hızlandırır.
Yanma için ortamda oksijen olması gerekiyor. İşte amonyum nitrat prilleri, çevredeki havada bulunandan oksijenden daha yoğun bir şekilde oksijen sağladığından, özellikle maden patlatmalarında çok daha etkilidir.
Yeterince yüksek sıcaklığa çıkıldığında şiddetli bir şekilde çözünür.Bu reaksiyonda nitrojen oksitleri ve su buharı oluşur. Bu patlamayla gazların salınımı gerçekleşir.
Amonyum nitratı parçalanmasıyla , depolanan alanda yoğun bir yangın çıkabilir. Beyrut limanında benzeri bir yangın çıktığı görülüyor.
Tabi yine de bu yangına ve patlamaya neyin neden olduğunu bilmek oldukça zor. Amonyum nitratın diğer yanıcı malzemelerle karışmış olması gerekiyor.
Amonyum nitrat patladığında azot dioksit(NO2) gazı çıkıyor. Bu gaz hem kötü kokulu, hem de sağlığa zararlı bir gaz. Patlamadan sonra çıkan kırmızı gaz, havaya azot dioksit karıştığını gösteriyor. Gaz solunum yollarını tehdit ediyor. Normal hava kirliliği etkenlerinden biri olan bu gaz ama yüksek konsantrasyonlara ulaştığından gazın etkisi geçene kadar sağlık riskleri taşıyor.
Türkiye’de amonyum nitratın satışı da sıkı düzenlemelere tabi tutuluyor. Dünya’da bir çok yerde tehlikeli madde sınıfına giriyor.
Kaynak: