Meditasyon yaparak farkındalığınızı bulmak stres atmak ve akıl sağlığınız için akla yatkın gelebilir. Günümüzde oldukça yaygınlaşan yoga kursları da bunun bir uzantısı olarak oldukça moda hale geldi. Farkındalık ise şu anda ne hissettiğinizin, düşündüğünüzün ve duyumsadığınızın farkında olmaya odaklandığınız Budizm temelli bir meditasyon türüdür. Meditasyonun olumsuz yan etkileri olduğunu biliyor muydunuz? 2020’de yayınlanan ve 40 yılı aşkın bir süredir devam eden araştırmaların gözden geçirilmesine göre, en yaygın yan etkiler anksiyete ve depresyondur. Bunları psikotik veya sanrısal semptomlar, dissosiyasyon veya depersonalizasyon ve korku veya dehşet izliyor.
Buna dair Hindistan’da bulunan ilk kayıtlı kanıt 1.500 yıldan daha eskidir. Budistlerden oluşan bir topluluk tarafından yazılan Dharmatrāta Meditasyon Kutsal Kitabı, çeşitli uygulamaları tanımlamakta ve meditasyondan sonra ortaya çıkabilecek depresyon ve anksiyete belirtilerine dair raporlar içermektedir.
Ayrıca psikoz, dissosiyasyon ve depersonalizasyon (insanların dünyanın “gerçek dışı” olduğunu hissetmesi) ataklarıyla ilişkili bilişsel anomalileri de detaylandırmaktadır.
Son sekiz yılda bu alanda yapılan bilimsel araştırmalarda bir artış olmuştur. Bu çalışmalar olumsuz etkilerin nadir olmadığını göstermektedir.
ABD’de düzenli olarak meditasyon yapan 953 kişiden oluşan bir örneklemin kullanıldığı 2022 tarihli bir çalışma, katılımcıların yüzde 10’undan fazlasının günlük yaşamları üzerinde önemli olumsuz etkileri olan ve en az bir ay süren yan etkiler yaşadığını göstermiştir.
2020’de yayınlanan ve 40 yılı aşkın bir süredir devam eden araştırmaların gözden geçirilmesine göre, en yaygın yan etkiler anksiyete ve depresyondur. Bunları psikotik veya sanrısal semptomlar, dissosiyasyon veya depersonalizasyon ve korku veya dehşet izliyor.
Araştırma ayrıca, olumsuz etkilerin daha önce ruh sağlığı sorunları olmayan kişilerde, meditasyona yalnızca orta düzeyde maruz kalmış kişilerde ortaya çıkabileceğini ve uzun süreli semptomlara yol açabileceğini ortaya koymuştur.
Batı dünyası da uzun süredir bu olumsuz etkilere ilişkin kanıtlara sahipti.
1976 yılında, bilişsel-davranışsal bilim hareketinin önemli isimlerinden Arnold Lazarus, meditasyonun gelişigüzel kullanıldığında “depresyon, ajitasyon ve hatta şizofrenik dekompansasyon gibi ciddi psikiyatrik sorunlara” yol açabileceğini söylemiştir.
Farkındalığın insanların refahına fayda sağlayabileceğine dair kanıtlar var. Sorun şu ki, farkındalık koçları, videolar, uygulamalar ve kitaplar insanları potansiyel olumsuz etkiler konusunda nadiren uyarıyor.
Yönetim profesörü ve Budist öğretmen Ronald Purser 2023 tarihli McMindfulness kitabında farkındalığın bir tür “kapitalist ruhanilik” haline geldiğini yazmıştır
Sadece ABD’de meditasyon 2,2 milyar ABD Doları (1,7 milyar Sterlin) değerindedir. Farkındalık endüstrisinin önde gelen isimleri meditasyonla ilgili sorunların farkında olmalı.
Farkındalık hareketinin arkasındaki önemli isimlerden Jon Kabat-Zinn, 2017 yılında Guardian’a verdiği bir röportajda “[olumlu etkilere ilişkin] araştırmaların yüzde 90’ının vasatın altında olduğunu” itiraf etmiştir.
Jon Kabat-Zinn, 2015 Birleşik Krallık Mindfulness Tüm Partiler Parlamento Raporu’na yazdığı önsözde, mindfulness meditasyonunun nihayetinde “insan ve bireysel vatandaşlar olarak, topluluklar ve toplumlar olarak, uluslar olarak ve bir tür olarak kim olduğumuzu” dönüştürebileceğini öne sürüyor.
Farkındalığın sadece tek tek insanları değil, insanlığın gidişatını değiştirme gücüne yönelik bu dini benzeri coşku, savunucular arasında yaygındır. Farkındalık pratiği yapan birçok ateist ve agnostik bile bu pratiğin dünyada barış ve şefkati artırma gücüne sahip olduğuna inanmaktadır.
Farkındalığın medyada tartışılması da bir şekilde dengesiz olmuştur.
2015 yılında klinik psikolog Catherine Wikholm ile birlikte yazdığım Buddha Pill adlı kitapta meditasyonun olumsuz etkileri üzerine yapılan araştırmaları özetleyen bir bölüm yer alıyordu. Bir New Scientist makalesi ve BBC Radio 4 belgeseli de dahil olmak üzere medyada geniş yer buldu.
Ancak 2022 yılında meditasyon bilimi tarihindeki en pahalı çalışma (araştırma hayır kurumu Wellcome Trust tarafından 8 milyon ABD dolarından fazla finanse edilmiştir) medyada çok az yer almıştır.
Çalışma 2016-2018 yılları arasında Birleşik Krallık’taki 84 okulda 8.000’den fazla çocuğu (11-14 yaş arası) test etti. Sonuçlar, farkındalığın bir kontrol grubuna kıyasla çocukların zihinsel refahını iyileştirmede başarısız olduğunu ve hatta zihinsel sağlık sorunları riski altında olanlar üzerinde zararlı etkileri olabileceğini göstermiştir.
Etik çıkarımlar
Farkındalık uygulamalarını satmak, insanlara meditasyon dersleri vermek ve hatta farkındalığı klinik uygulamalarda yan etkilerinden bahsetmeden kullanmak etik midir? Bu etkilerin ne kadar çeşitli ve yaygın olduğuna dair kanıtlar göz önüne alındığında, cevap hayır olmalıdır.
Ancak, birçok meditasyon ve farkındalık eğitmeni bu uygulamaların sadece iyi şeyler yapabileceğine inanıyor ve olumsuz etki potansiyelinden haberdar değil.
Meditasyonun olumsuz etkilerinden muzdarip olan insanlardan duyduğum en yaygın açıklama, öğretmenlerin onlara inanmadığıdır. Onlara genellikle meditasyon yapmaya devam etmeleri ve bunun geçeceği söyleniyor.
Meditasyonun nasıl güvenli bir şekilde uygulanacağına dair araştırmalar henüz yeni başladı, bu da insanlara verilecek kesin bir tavsiyenin henüz olmadığı anlamına geliyor. Meditasyonun olağandışı bilinç durumlarıyla ilgilenmesi ve bu durumları anlamamıza yardımcı olacak psikolojik zihin teorilerine sahip olmamamız daha geniş bir sorundur.
Ancak insanların bu olumsuz etkiler hakkında bilgi edinmek için kullanabilecekleri kaynaklar var. Bunlar arasında ciddi yan etkiler yaşamış meditasyoncular tarafından hazırlanmış web siteleri ve bu konuya ayrılmış bölümleri olan akademik el kitapları bulunmaktadır.
ABD’de bir farkındalık araştırmacısı tarafından yönetilen, akut ve uzun vadeli sorunlar yaşamış kişilere adanmış bir klinik hizmet bulunmaktadır.
Şimdilik, meditasyon bir esenlik ya da terapi aracı olarak kullanılacaksa, kamuoyunun zarar verme potansiyeli hakkında bilgilendirilmesi gerekiyor.
Miguel Farias, Deneysel Psikoloji Doçenti, Coventry Üniversitesi
Bu makale The Conversation’dan Creative Commons lisansı altında
yeniden yayınlanmıştır .
Orijinal makaleyi okuyun .
