Kargalar Küçük Beyinlerine Rağmen, Şempanzeler Kadar Kabiliyetliler

İsveç Lund Üniversitesi’nden araştırmacıların başı çektiği yeni araştırmaya göre kargalar, çok daha küçük beyinleri olmasına rağmen, irade kontrolünün temel bilesenlerinden bir bilişsel ozellik olan hareket kısıtlama (motor self-regulation) deneyinde insansı maymunlar (şempanze, bonobo, goril ve orangutan) kadar yüksek performans gösteriyorlar. İrade kontrolü veya kısıtlandırma, yönlendirici sistemin en temel bileşenlerindendir ve karar verme ya da planlama gibi bir çok üst düzey bilişsel fonksiyonun işleemesi için iyi gelişmiş bir irade kontrolü gereklidir. Bu kabiliyet, cezbedici dürtülerin ve otomatik tepkilerin önüne geçip, amaca yönelik davranışları seçmeye yarar.

Duke Üniversitesi’nden araştırmacılar 2014’de 36 farklı hayvan türünde hareket kısıtlama yeteneğini kıyasladı. Çoğunlukla primatlar üzerinde yapılan silindir testinde, yiyecek iki tarafı açık şeffaf bir tüpe yerleştirildi. Buradaki zorluk hayvanın yiyeceğe doğrudan erişmek yerine tüpün kenarlarındaki açıklıkları kullanmak zorunda kalmasıydı. Başarı için hayvan, cezbedici yiyeceğe doğrudan yönelme hareketini kısıtlayarak daha verimli bir strateji olan tüpün kenarlarındaki açıklıkları kullanmalıdır. Büyük çaplı bu çalışma, insansı maymunların en iyi performansı gösterdiğini ve mutlak beyin büyüklüğünün deney performansı için anahtar olduğunu gösterdi. Fakat karga cinsine (Corvus) ait hiçbir kuşta silindir testi uygulanmamıştı.

Lund Üniversitesi’nden Can Kabadayı ve Mathias Osvath, Oxford Üniversitesi ve Max Planck Ornitoloji Enstitüsü’nden araştırmacılarla (Lucy Taylor ve Auguste von Bayern) birlikte çalışarak, kuzgunlar, küçük kargalar ve Yeni Kaledonyalı kargalarda aynı silindir testini uyguladılar. Kuzgunlar bu deneyde şempanzeler gibi 100% performans gösterdiler. Yine küçük kargalar (%97) ve Yeni Kaledonya kargaları (%92) bu testte bonobolar ve goriller ile kıyaslanabilir bir performans gösterdiler. “Bu çalışma gösteriyor ki kargalar, mutlak beyin boyutları çok daha küçük olmasına rağmen hareket kısıtlama yeteneklerinde insansı maymunlar kadar başarılılar. Bu da bu yetenek için mutlak beyin büyüklüğünün daha geniş bir biyolojik yelpazede açıklayıcı olmadığını gösteriyor. Kuş ve karga beyinleri üzerinde önümüzdeki dönemde yapılacak çalışmalar belki de mutlak beyin büyüklükten ziyade nöron yoğunluğunun veya başka faktörlerin bu temel bilişsel yetenek için daha önemli olduğunu gösterebilir. Tabi burada basit çıkarımlardan kaçınmak lazım. Birçok bilişsel yetenek icin olduğu gibi kısıtlayıcı kontrolün de tek bir beyin özelliğine indirgenmesi doğru olmaz. Beyin incelemelerini gelişim, çevresel seçilim faktörleri ve diyet genişliği gibi birçok farklı faktörle destekleyerek bu temel bilişsel fonksiyonu çoklu bir incelemeye tabi tutmak lazım. Bu deneyin yakınsak evrim konusunda da çıkarımları olabilir. Sosyal biliş, alet kullanma ve hafıza gibi diğer bir çok başka bilişsel faaliyet konusunda benzerlikler gösteren kargalar ve insansı maymunlar, hareket kısıtlama gibi temel ve diğer yüksek bilişsel özelliklerin yapı taşı sayılabilecek bir özellikte de benzerlik gösteriyorlar. Bu da bize yakınsak evrim mekanizması için ipuçları verebilir. Birbirinden 300 milyon yıl önce ayrılmış olan kargalar ve insansı maymunlar, birbirinden bağımsız bir şekilde benzer bilişsel özellikler evrimleştirirken belki de benzer yapıtaşları kullanıyorlar.” diyor Lund Üniversitesi Bilişsel Bilimler’de doktora öğrencisi Türk araştırmacı Can Kabadayı.