İnsanlık 55 milyon ışık yılı uzaktaki M87 galaksisinde bulunan kara deliğin fotoğrafını çekerek bilim açısından büyük bir gelişmeye imza attı. Elde teknolojilerle Event Horizon Teleskop dizisi kullanılarak elde edilen bu fotoğraf biraz daha net olabilir miydi? Ya da daha net olması bir ne işe yarardı? İşte Hollanda Radboud Üniversitesi, ESA ve diğer astronomlardan oluşan bir grup karadeliğin daha net bir görüntüsünü elde etmek için uzaya radyo teleskoplar göndermeyi planlıyor. Bu sayede daha fazla bilgi edinilerek , Einstein’ın Genel Görelelik(rölativite) Teorisi tekrardan test edilebilir.
Normalde dünyadaki radyo teleskopu dizileri bir araya getirilerek oluşturulan EHT yani Olay Ufku Teleskopu interferometre prensibiyle çalışıyor. Atmosfer direncini engellemek için en kurak bölgelerde kurulan bu teleskoplar, dünyanın yüksek rakımlı merkezlerinde yer alıyor. Teleskoplar Alpler, Sierra Nevada, Atacama ve Hawaii’de yer alıyor. Her ne kadar yükseklerde kurulsa da bu teleskoplar, atmosferin yüksek radyo frekanslarını bozmasından kurtulamıyor.
Bu teleskoplar birleştirildiğinde dünya çapında ve kara deliği görüntüleyecek kadar büyük bir teleskop oluşuyor. Sanal teleskopun çapı bu nedenle dünyanın çapı ile sınırlanıyor.
İşte araştırmacıların buna çözümü yörüngede radyo teleskop gibi işleyecek 2 -3 adet uydunun olması. Böylece EHT’nin sınırlamalarından da kurtulacak. Araştırmacılar elde edilecek kara delik görüntülerinin, EHT’den 5 kat daha keskin olacağını belirtiyorlar.
Araştırmanın baş yazarı Radboud Üniversitesi’nden Freek Roelofs; “ Dünya’da sabit teleskoplar yerine uydular kullanmanın pek çok avantajı olacaktır. Uzayda daha yüksek frekansta gözlem yapabilirsiniz, çünkü dünyada atmosfer yüksek frekansları filitreliyor. Ayrıca, uzayda teleskopların aralarında uzaklık daha büyük olacaktır. Bu da bizi büyük bir adım ileri götürür. Bu sayede EHT ‘den 5 kadar daha yüksek çözünürlüklü fotoğraflar almamızı sağlayacaktır,” diyor.
EHI(Event Horizon Imager) yani Olay Ufku Görüntüleyici adı verilen bu yeni uzay teleskopu için simüle edilmiş kara delik görüntüleri yaratıldı.
Genel Rölativite ;Teorisi İçin Gerekli
Daha keskin görüntüler sayesinde Einstein’ın Genel Rölativite teorisi hakkında daha fazla bilgi ve detay elde edebileceğiz.
“Aslında Dünya’nın etrafında dönen uyduların kaydadeğer avantajları olabilir. Bunlar sayesinde karadeliğin mükemmele yakın fotoğraflarıyla, gerçekçi detayları ortaya çıkarabilir. Eğer Einstein’ın teorisinden küçük sapmalar geliyorsa, bunları görebilmeliyiz,” diyor Prof. Heino Falcke.
“Einstein’ın genel rölativite teorisi kara deliğin gölgesinin şeklini ve boyutunu tahmin edebiliyor. Fakat aradaki fark genelde % 10’dan az gibi. İşte genel rölativite ve diğer kütleçekimi teorileri ayırmak için uzay esaslı gözlemlerden yüksek çözünürlüklü gözlemler yapılmalıdır, “diyor Freek Roelofs
Evet başka kütleçekim teorileri de var hatta bilim insanları Einstein’ın genel rölativite teorisini her test ettiğinde destekleyen kanıtlar çıksa da, halen bazı kafa karıştırıcı sorular olabiliyor.
Dünya’da da kütleçekime alternatif birden çok teorinin olmasının en büyük nedeni ; kara delikler, karanlık madde ve karanlık enerjiye dair cevaplanmamış sorularla olan bağlantısıdır.
Yine de EHT benzeri bir uzay teleskopu ağı kurmanın bir çok zorlukları var. Örneğin her gözlemevinin elde ettiği veriyi işleme merkezine iletmesi gerekiyor.
Fakat bunun için çok hassas atom saatlerinin birleştirilmesi gerekiyor, peki bunlar uzayda çalışacak ?
Normalde EHT’de merkezler arası veriler uçakla aktarıldı ama bu uzayda mümkün değil. İşte bunun için belki lazer bağlantısıyla Dünya’ya veri aktarımı sağlanabilir.
Diğer bir zorluk ise uyduların konumları ve hızlarının hassas ayarlamanın keskin görüntüler için gerekliliğidir. Yine de araştırmacılar bu projenin fizibl olduğuna inanıyor.
Ayrıca EHT ve EHI birleşimiyle hibrit bir yapı oluşturulabilir.
Bu sayede belki de karadeliğin hareketli bir görüntüsü bile yakalanabilir. Ayrıca bu sayede çok daha zayıf kaynaklar bile görüntülenebilir.
