Geçtiğimiz sene Güneş Sistemi’mizi ziyaret eden yıldızlararası kuyruklu yıldız 2I/Borisov’u inceleyen bilim insanları, bu gök cisminin kimyasal içeriğine dair inanılmaz bir keşifte bulundu. Astronomlar Atacama Large Millimeter/Submillimeter Array yani ALMA teleskop dizisini 15-16 Aralık 2019’da kuyruklu yıldıza çevirdiklerinde, kimyasal içeriğinin bizim gezegen sistemimizde bulunandan çok daha farklı olduğunu buldu. Araştırma 20 Nisan 2020’de Nature Astronomy’de çevrimiçi olarak yayınlandı.
ALMA gözlemleri Martin Cordiner ve Stefanie Milam liderliğindeki ulusları bilim insanlarından oluşan bir ekip tarafından yapılan ölçümler sonucunda,gök cisminde çok yüksek miktarda karbon monoksit(CO) olduğu ortaya çıkarıldı. CO konsantrasyonu Güneş Sistemi’nde 2 au’da(300 milyon km’den az) tespit edilen herhangi bir kuyruklu yıldızdan çok daha yüksek çıkıyor. Güneş sisteminde karbon monoksit tespit edilen herhangi bir kuyruklu yıldızdan 9 ila 26 kez daha yüksek gözüküyor.
Astronomların kuyruklu yıldızlara olan ilgisi gün geçtikçe artıyor. Çünkü bu gök cisimleri çoğu zaman yıldızlara uzak soğuk ortamlarda bulunuyor. Gezegenlerin aksine kuyruklu yıldızların iç kompozisyonları doğduklarından beri pek değişmemiştir. Bu nedenle kuyruklu yıldızlar özellikle ilkel gezegen disklerinin doğumuna ilişkin prosesleri açığa çıkarabilir . “İlk kez güneş sisteminin dışında bir kuyruklu yıldızın içi bileşimine bakıyoruz. Bu cisim bugüne kadar gördüğümüz diğer kuyruklu yıldızlardan oldukça farklı görünüyor,” diyor astro-kimyager Martin Cordiner.
Karbon Monoksit -2500 C‘de Donuyor
ALMA kuyruklu yıldızdan püsküren iki molekül keşfetti: hidrojen siyanür(HCN) ve karbon monoksit(CO) . Normalde, Güneş Sistemi kuyruklu yıldızlarında da benzer miktarlarda hidrojen siyanür olsa da, karbon monoksit miktarı bu kadar yüksek olmuyor. “Kuyruklu yıldızlarda bolca CO olması için buz formunda olması gerekiyor, karbonmonoksitin donması içinse -2500 C sıcaklığa inmesi gerekiyor,” diyor gezegen bilimci Stefanie Milam.
ALMA ‘nın milimetre altı dalgaboyunda tarama yapabilmesi , çok yüksek bir duyarlılık sağlıyor.
Karbonmonoksit uzayda en çok bulunan moleküllerden biri olsa da, bu kuyruklu yıldızda neden bu kadar büyük bir varyasyon yarattığı tam olarak bilinmiyor. Belki bunun nedeni güneş sisteminde oluşan kuyruklu yıldızların, Güneş’ e yakın olmalarından dolayı buzlarının daha kolay erimesi olabilir.
“Eğer 2I/Borisov’da gözlenen kimyasal bileşenler onun doğum yerini yansıtıyorsa, bu değerler onun güneş sistemimizden farklı bir ortamda oluştuğunu gösterebilir. Bu ortam çok soğuk ve uzak bir gezegen sisteminin dışında yer alan bir bölgede olabilir,” diyor Cordiner.
Bu bölgede, Neptün’ün ötesinde yer alan soğuk buzlu cisimlerin yer aldığı Kuiper Kuşağı’yla kıyaslanabilir.
Ekip 2I/Borisov’a ev sahipliği yapan gezegen sistemi hakkında ancak tahminlerde bulunabiliyor. “ALMA’yla gözlenen çoğu gezegen erken gezegen diski Güneş gibi düşük kütleli genç yıldız sistemlerine aittir. Gözlenen bu disklerin çoğu bizim kuyruklu yıldızlarımızın oluştuğu bölgenin çok daha ötesinde, çok soğuk gaz ve tozlar içeriyor. İşte 2I/Borisov’un bu devasa disklerden gelmiş olma olasılığı vardır,” diyor Cordiner.
Astronomlar 2I/Borisov’un güneş sistemindeki yüksek hızı nedeniyle (33 km/sn) konak sisteminden şutlandığını düşünüyorlar. Muhtemelen ya geçen bir yıldız ya da dev bir gezegenle etkileşime girdi ve uzağa fırlatıldı. İşte bu milyonlarca be belki de milyarlarca yıl süren soğuk yıldızlar arası yolculuk, 30 Ağustos 2019’da amatör astronom Gennady Borisov tarafından keşfedildi.
1I/’Oumuamua’ dan sonra, 2I/Borisov Güneş Sistemi’mizde keşfedilen ikinci yıldızlararası cisim oluyor.
2I/Borisov’un kimyasal analizi sayesinde, ilk kez bir yıldızlar arası kuyruklu yıldızın geldiği diğer bir gezegen sisteminin kimyasına bir göz atmış oluyoruz.
Kaynak:https://phys.org/news/2020-04-alma-reveals-unusual-composition-interstellar.html
Referans:
Unusually high CO abundance of the first active interstellar comet, Nature Astronomy (2020). DOI: 10.1038/s41550-020-1087-2 , https://www.nature.com/articles/s41550-020-1087-2
Related: 2I/Borisov is a carbon monoxide-rich comet from another star, Nature Astronomy (2020). DOI: 10.1038/s41550-020-1095-2 , https://www.nature.com/articles/s41550-020-1095-2Journal information:Nature Astronomy
