Yeni NASA araştırmasına göre, Satürn maksimum hızla ikonik halkalarını kaybediyor. Bu halkalar Satürn’ün kütle çekiminden dolayı tozlu buz parçacıklarının çekilmesi nedeniyle oluyor.
“Tahminlerimize göre bu halka yağmurları Olimpik boyuttaki bir yüzme havuzunu yarım saat içinde doldurabilir. Sadece bu şekilde tüm halka sistemi 300 milyon yıl içinde, ekvatorda bulunan halkalar ise 100 milyon yıl içinde yok olacak. Satürn’ün 4 milyar yaşından büyük olduğu düşünülürse, bu zaman dilimi Satürn’e göre oldukça kısadır,”diyor araştırmanın baş yazarı NASA’dan James O’Donoghue.
Bilim insanları uzun süredir Satürn’ün halkalarının sonradan mı, yoksa başlangıçta mı oluştuğunu araştırıyorlar. Yeni araştırma, ikinci senaryonun 100 milyon yıldan daha eski olma olasılığının olmadığını gösteriyor; çünkü C-halkasının ,bugün bir kez B halkası kadar yoğun olduğunu varsayarsak anca o kadar uzun sürecektir.
“Satürn’ün halkası ömrünü yarısındayken halen bitirmemişken, gördüğümüz için çok şanslıyız. Buna rağmen, eğer halkalar geçiciyse belki de Jüpiter,Uranüs ve Neptün’ün dev halka sistemlerini kaçırdık, bugün ancak ince halkalar görüyoruz,” diyor O’Donoghue.
Diğer gaz devi gezegenlerinde benzeri halkaları olduğu ve bugün ancak izlerinin kaldığı düşünülüyor. Farklı teorilere göre bu halkalar Satürn’ün yörüngesindeki buzlu ayların Satürn’e çarpmasıyla oluşmuş olabilir. Çünkü yörüngeleri asteroit veya kuyruklu yıldız tarafından bozulmuş görünüyor.
Voyager gözlemlerinden gelen ilk bulgular bu halka yağmurunu, Satürn’ün elektrik olarak yüklenmiş üst atmosferinde (iyonosfer) tuhaf değişkenler, halkalardaki yoğunluk değişkenleri ve üçlü dar siyah bantların kuzeyde orta irtifada olduğu gözlendi. Sonrasında Satürn’ün bu sisli atmosfer (stratosfer) NASA’nın Voyager 2 görevinde 1981’de görüldü.
Satürn’ün halkaları çoğunlukla büyük su öbeklerinden oluşuyor. Bu buzlar mikroskopik boyutlardan birkaç metre büyüklüğüne kadar çıkabiliyor. Halka parçacıkları Satürn’ün kütle çekimi ve yörünge hızı arasında tutunuyor. Küçük parçacıklar elektrik olarak yüklenerek, Güneş’ten gelen UV ışınlar tarafından yüklenerek veya mikro meteroit bombardımanından plazma bulutlar oluşturuyor. Bu olduğu zaman parçacıklar , Satürn’ün parçacıkları manyetik alanında çekim hissederek, Satürn’ün halkalarının içlerinde doğru kıvrım yaparlar. Bu halkaların bazı kısımlarında küçük parçacıkların kuvvet dengelerinde çarpıcı farklar oluşur ve Satürn’ün kütle çekimi onları atmosferin üst kısmında manyetik alan boyunca çizgiler oluşturacak şekilde çeker.
İşte bu olunca buzlu halka parçacıklar buharlaşarak, su Satürn’ün iyonosferiyle reaksiyona girebilir. Bu reaksiyonların bir getirisi de, H3+ gibi elektrik yüklü iyonların ömrünü arttırır. bu iyonlar üç proton ve iki elektrondan oluşuyor. Güneş ışığıyla birlikte H3+ iyonları kızılötesi ışıkta parlaması, O’Donoghue ekibi Mauna Kea’daki Keck teleskopuyla gözlendi.
Ayrıca ekip, Güney kürenin yüksek rakımlarında parlayan bir bant keşfettiler. Satürn’ün manyetik alanı , Enceladus jeolojik olarak aktif gayzerleriyle birleşince, uzaya bir miktar su fışkırıyor. İşte bu suyun bir kısmı Satürn’e yağıyor. Satürn’ün E halkasının su kaynağı Enceladus’tur. Daha önce bir başka Voyager fotoğrafında diğer bir karanlık bant olan E bantında gözlenmişti. Fakat gayzerler ilk kez Cassini tarafından 2005’de gözlendi. Enceleadus dünya dışı arayışında en umut vadeden uzay cisimlerinden biridir.
Ekip şimdi Satürn’ün 29,4 yıl süren mevsim değişimlerinden dolayı Güneş’e yaklaşacak gezegendeki halka yağmurlarının iyon yüklenmesiyle artışını izlemek istiyor.
Araştırma Referansı:
- James O’Donoghue, Luke Moore, Jack Connerney, Henrik Melin, Tom Stallard, Steve Miller, Kevin H. Baines. Observations of the chemical and thermal response of ‘ring rain’ on Saturn’s ionosphere. Icarus, 2018; DOI: 10.1016/j.icarus.2018.10.027
Kaynak: https://www.sciencedaily.com/releases/2018/12/181217120032.htm
2 Yorum