Yeni bir araştırmaya göre küçük depremler, kimyasal değişiklikler yaratarak yeraltı sularını asidik yapıyor. Strathclyde Üniversitesi’nde yapılan araştırma, Geophysical Research Letters dergisinde yayınlandı. Araştırma raporunda, “Mikrosismik olaylar yeraltı sularında önemli pH düşmelerine neden oluyor”,” deniyor. Bu raporla, ilk kez yüzeyde hissedilmeyen depremlerin, kayalarda oluşan çatlaklar nedeniyle kimyasal bağları yıktığı gösterildi.
Asitlik Değişiyor
Strathclyde ekibi, 24 saatlik gözlem sürecinde, yeraltı sularının pH’ında 1 ila 3 derece düşme olduğunu gördü. Asitlikteki bu değişim kayalardaki mineralleri çözebilecek kadar büyük, bu sayede kayalarda hapsolan metaller gibi elementler yüzeye doğru ilerleyebiliyor. Hatta asitlikteki değişim o kadar fazla ki, musluk suyuyla ile sirkenin farkı kadar.
Her yıl İngiltere’de gerçekleşen binlerce mikro sismik faaliyetin kümülatif etkileri çok daha büyük olabilir. Uzun sürede düşünürsek, mikro depremler Dünya’nın yüzeyinde kayalardaki elementleri ulaştırıyor olabilir. Kalsiyum, magnezyum gibi elementler atmosferdeki karbondioksiti hapsettiğinden, küresel ısınma açısından hayati bir rol oynuyor. Fakat bugüne kadar asidifikasyon prosesi iklim modellerinde hesaba katılmıyordu.
Tabi ülkemizde 2020-2021 yıllarında arasında gerçekleşen ve gerçekleşmiş depremler de yer altı sularını önemli ölçüde etkilemiş olabilir.
Hassas Sismograflar
Strathclyde projesinde İsveç Alplerindeki Grimsel Test alanındaki(yeraltı kaya laboratuvarı) kaya tünellerindeki mikro depremler hassas sismograflarla dinlendi. 2014-2015 yılları arasında su kimyasındaki değişimler düzenli aralıklarla incelendi.
İnşaat ve Çevre Mühendisliği’nden araştırmacı ve baş yazar Dr. Mark Stillings,” Tünellere yakın gerçekleşen bazı faaliyetlerde, sismograflar tarafından kayalarda tespit edilen depremlerle ilişkili olarak, tüneldeki sularda tümüyle beklenmeyen asidite sıçramaları görüldü,” diyor.
Laboratuvarda yapılan deneylerde asitlikteki bu değişimin, esasen granit gibi silika bazlı kayaların çatlamasıyla oluştuğu görüldü.
Algılanamayacak Kadar Küçük Depremler
Daha öncesinde büyüklüğü 3’den fazla olan depremlerin, kayalarda yeni çatlaklar oluşturarak eski izole su kaynaklarıyla karışarak, yeraltı suyu kimyasında değişimler yarattığı gösterilmişti. Buna rağmen; Strathclyde araştırmasında hissedilemeyecek kadar küçük depremlerin, kayalardaki silika bağlarını kırarak yeraltı sularının asitliğini etkileyebileceğini gösteren farklı bir mekanizma ortaya kondu.
Araştırmanın lideri Prof. Rebecca Lunn diyor ki:” Bu bulgular sık görülen mikro depremler ve su asitliğinin yeryüzündeki kimyasal reaksiyonları önemli ölçüde etkilediğinden dolayı önemlidir. Örneğin, kaya ayrışması reaksiyonları küresel karbon emisyonları ve yağış reaksiyonlarını etkilediğinden, Dünya’da değerli metal madenlerinin lokasyonlarını etkilemesi açısından oldukça önemlidir.”
Kaynak: M. Stillings et al. Microseismic Events Cause Significant pH Drops in Groundwater, Geophysical Research Letters (2020). DOI: 10.1029/2020GL089885
