Yeni yapılan bilimsel açıklamalara göre Kuzey Polar(kutup) Girdabı tersi yönde dönmeye başladı. Ana hava dolaşımı olan, Arktik polar vorteksi artık doğuya doğru dönüyor . Bilim insanları, hava sistemdeki bu davranışın önümüzdeki aylarda hava durumuna ne gibi etkileri olabileceğini tahmin etmeye çalışıyor.
Tabi şunu da hatırlatmakta fayda var, gezegenin hava sistemlerindeki bu değişiklikler ara sıra oluyor ve bu tersine dönüş bu yıl ilk değil.
Özellikle yaz aylarında Kuzey Yarımküre’de girdaplı dolaşım rüzgarları yavaşlar ve doğuya doğru dönmeye başlar.
Bununla birlikte, kış aylarında batıdan doğuya dönüşler önemli etkilere sahip olabilir ve nadir olarak Mart 2024’te görüle kadar çarpıcı olabilri. Ulusal Okyanus ve Atmosfer İdaresi’nden (NOAA) iklim bilimci Amy Butler, Spaceweather.com‘a yaptığı açıklamada, bunun 1979’dan bu yana görülen en güçlü altı dönüş arasında yer aldığını söyledi.
NOAA iklim bilimcisi Rebecca Lindsey’in tanımladığı gibi, bu kış stratosferik olaylar tipik olmaktan çok farklıydı ve önümüzdeki haftalarda hava batı sirkülasyonuna dönene kadar araştırmacıları meşgul edecek “çoklukta sıradışı davranış” sergiledi
Kutup girdabı, gezegenin yüzeyinden yaklaşık 6-20 kilometre yükseklikte başlayan ve yaklaşık 50 kilometre yüksekliğe ulaşan stratosferde yer alır. Deneyimlediğimiz hava durumunun çoğu, altındaki troposferin bir özelliği olsa da, saatte 250 km’ye varan aşırı stratosferik rüzgarlar, Kuzey Kutbu üzerinde sıkışmış bir soğuk hava cebi tutar.
Ancak bazen Rossby dalgaları adı verilen atmosferik dalgalar kutup girdabını yukarı iterek zayıflatır ve soğuk havanın bir kısmının dışarı çıkmasına neden olur. Bu, Ani Stratosferik Isınma olayı olarak bilinir ve burada olan da budur – yerde soğuk hava dalgalarına yol açabilir, ancak her zaman değil.
Ozon Seviyesinde Artış Görüldü
Bu son kutup girdabının tersine dönmesinin sonuçlarını analiz etmek için henüz erken, ancak bilim adamları şimdiden Kuzey Kutbu üzerindeki ozon seviyelerinde bir artış gördüler. Bunun nedeni daha zayıf bir kutup girdabının daha fazla ozonun kutuplara akmasına ve orada kalmasına neden olmasıdır. İşte bu Mart ayı için kayıtlara geçen en büyük Kuzey Kutbu ozon yükselmesidir.
Kuzey Yarımküre’nin kutupsal jet akımı Arktik kutup girdabından etkilenebilir. (NASA/Goddard Uzay Uçuş Merkezi Bilimsel Görselleştirme Stüdyosu)
Kutup girdabı her zamanki saat yönünün tersine döndüğünde ozon seviyeleri normale dönecektir ve – en azından şu ana kadar – herhangi bir büyük hava değişimiyle birlikte gelmedi. Görünen o ki, tarihteki en önemli kutup girdabı dönüşlerinden birinin hava durumu açısından fazla bir etkisi olmadı.
Ancak burada daha uzun vadeli bir bakış açısı var: gezegen ısındıkça kutup girdabının nasıl değişeceği belli değil.
El Niño sirkülasyon modellerinden deniz buzu kapsamına kadar her şey bu değişimde rol oynuyor ve uzmanlar önümüzdeki yıllarda kutup girdabını, herhangi bir büyük tersine dönüşü yakından takip edecekler.
Kaynak: https://www.sciencealert.com/the-polar-vortex-has-shifted-into-reverse-and-is-now-spinning-backwards
