İspanyol bilim insanları ilk kez kara delik ve dönen yıldızdan (Be tipi) oluşan ikili bir sistem keşfetti. Teorik olarak böyle bir birlikteliğin olduğu tahmin edilse de daha önce tespit edilememişti. İşte Liverpool ve Mercator (İspanya-Kanarya Adaları) teleskoplarıyla yapılan gözlemler yardımıyla yapılan , ‘ dönen yıldız-kara delik’ ikilisi keşfi Nature dergisinde yayınlandı.
Be tipi yani spinli yıldızlar aslında aslında Evren’de bolca bulunuyor. Galaksimizde bile biline ikili sistemlerin 80’den fazlası nötron yıldızlarıyla olan ikili sistemlerdir. ‘Bu yıldızların en büyük özelliği güçlü santrifüj kuvvetleridir, o kadar hızlı dönerler ki, parçalanma hızına yakındırlar. Bu evrenin fırıldakları gibidir,’ diyor Kanarya Astrofizik Enstitüsü ve La Laguna Üniversitesi’nden Jorge Casares. Casares yıldız-kütleli kara delik uzmanı( 1992′ de ilk kanıtı sundu).
MWC 656 adıyla bilinen Be yıldızının yörüngesinde bir kara delik bulunuyor. Yıldız Lacerta(Kertenkele) takım yıldızında bulunuyor ve dünyadan 8500 ışık yılı uzakta. Ve yıldızı o kadar hızlı dönüyor ki, yüzey hızı saatte 1 milyon km hıza ulaşabiliyor. “2010’dan beri incelediğimiz bu yıldızın olduğu yönde gama ışını emisyonu gelmekteydi. Daha önce böyle yıldızlardan hiç gama ışını gelmediğinden dolayı bu yıldızın ikili bir sistem sahip olduğunu anladık,” Barselona Üniversitesi Institut de Ciències del Cosmos’ dan Marc Ribo.
Spektrumun detaylı analizi sayesinde bilim insanları yıldızın yanında gelen nesnenin karakteristik özelliklerini açığa çıkardılar. ‘ Bu obje güneşin 3.8 ila 6.9 katı kütleye sahip. Eğer bu büyüklükte bir nesne teleskoplar tarafından gözlemlenemiyorsa ancak kara delik olabilir.Nötron yıldızı olamaz çünkü, onlar güneşin ancak 3 katı büyüklüğündedirler’ diyor Instituto de Ciencias del Espacio CSIC’den Ignasi Ribas,.
Karadelik kendine göre oldukça büyük olan Be yıldızdan saçılan maddelerle besleniyor. Be yıldızının yüksek dönüş hızı madde saçılımına yol açarak ekvatoral bir disk oluşturuyor. Bu maddelerde kara deliklerin çekim alanına girererek akresyon(birikim) diski oluşturuyorlar. Akresyon diskinin analizi sayesinde kara deliğin hareketi ve kütlesi ölçülebiliyor.
Bu tür sistemlerin oldukça yaygın olabileceğini belirten bilim adamları , bu sistemlerin kara delik yüzünden tespitinin zor olduğunu belirtiyorlar.
Buna rağmen bilim adamları Samanyolu’nda veya diğer galaksilerde bulunan ikili sistemleri daha büyük teleskoplar, örneğin; Gran Telescopio Canarias gibi tespit etmeyi umuyorlar.
Kara delikler ancak X-ışını teleskoplarıyla tespit edilebiliyor. Bakalım gelecekte başka ikili sistemler tespit edilebilecek mi?
Not: Video ve resim illüstrasyondur .
Kaynak: http://www.sciencedaily.com/releases/2014/01/140116091100.htm
www.space.com
Araştırma Referansı
- J. Casares, I. Negueruela, . Ribó, I. Ribas, J. M. Paredes, A. Herrero, S. Simón-Díaz. A Be-type star with a black-hole companion. Nature, 2014; 505 (7483): 378 DOI:10.1038/nature12916
