Evrenin şafağında devasa bir kara delik keşfedildi . Bilim insanları evrenin ilk dönemlerine ait en parlak kuasarı keşfetti, keşfedilen kuasarın enerjisi o döneme ait süpermasif bir kara delik tarafından sağlanıyor, ayrıca süper masif kara deliğin o döneme ait bilinen en büyük kara delik olduğu bildirildi. Çin Peking Üniversitesi ve Arizona Üniversitesi’nden bilim insanlarının liderliğinde yapılan araştırma 26 Şubat 2015 tarihli Nature dergisinde yayımlandı.
SDSS J0100+2802 olarak isimlendirilen kuasarın keşfi, 13.7 milyar yıl önce meydana gelen Büyük Patlamadan ortalama 900 milyon yıl sonra evrilmeye başlayan kuasarların gelişimini anlama yolunda önemli bir adım olarak görülüyor. Merkezindeki kara delikle birlikte kuasarın kütlesi ortalama 12 milyar yıldıza eşit ve yaklaşık 420 trilyon güneşin parlaklığına denk, kuasar dünyadan 12.8 milyar ışık yılı uzakta bulunuyor.
Profesör Xiaohui Fan‘a göre aşırı parlak kuasarın keşfi evrenin ilk dönemlerinde kara deliklerin büyümesi hakkındaki teoriler için yeni bir bilmece ortaya çıkarıyor. Profesör Xiaohui Fan, “Nasıl oluyorda evrenin ilk dönemlerinde ilk galaksiler ve yıldızlar biçimlenirken bu kadar parlak bir kuasar ve bu kadar büyük bir kara delik oluşuyor? Ve bu canavar kara delikle içinde bulunduğu galaksi dahil çevresinin ilişkisi nedir? Aşırı parlak kuasar ve devasa kara deliğin keşfi, evrendeki masif kara delikler etrafında şekillenen galaksileri incelemek için yeni bir laboratuvar sunmuş oldu.” diyor.
Kuasar astronomlar için önemli bir kozmik olay olan reiyonizasyon devrinin ( epoch of reionization ) sonlarına yakın bir tarihte oluşmuş. Reiyonizasyon devri: Evrenin kozmik karanlık çağını bitiren ilk galaksi ve kuasarların oluştuğu ve bu gün bildiğimiz evrenin şekillendiği kozmik şafak.
1963 yılında keşfedilen kuasarlar Samanyolu galaksimizin ötesinde var olan, etraflarındaki maddeyi yutan süper masif kara deliklerin uzaya devasa enerjiler saçmasıyla oluşan ve bilinen en güçlü cisimlerdir. Yeni gelişen gök yüzü izleme teknolojileri sayesinde bilim insanları bu güne kadar 200,000 kuasar keşfetmiştir, keşfedilen kuasarların yaşları Büyük Patlamadan 0.7 milyar yıl önceden bu güne kadar değişmektedir.
420 trilyon güneşin parlaklığına eşit olan yeni kuasar bilinen en parlak ve en uzak kuasar olma özelliği taşıyor (dünyadan 12.8-13 milyar yıl uzakta). Ortalama 12 milyar yıldızın kütlesine eşit ve bilinen en büyük kara delik olan canavar kara delikten enerjisini alıyor.
Profesör Xiaohui Fan, “Kendi galaksimizle karşılaştırmak gerekirse, galaksimizin merkezindeki kara delik ortalama 4 milyon yıldızın kütlesine sahip; yeni keşfedilen kuasarı besleyen kara deliğin kütlesi 3,000 kat daha ağır.” dedi.
Peking Üniversitesinde doktora öğrencisi Feige Wang, Profesör Xiaohui Fan ve Profesör Xue-Bing Wu kuasarın fark edilmesinin ardından araştırmayı birlikte yürüttü. Feige Wang, “Kuasar ilk defa Çin Yunnan’da bulunan 2.4 metre Lijiang Teleskobuyla tespit edildi, 2 metre teleskopla tespit edilen ilk kuasar olduğu için gururluyuz. Kuasarın aşırı parlak doğası bize, daha önce tahmin edilemeyen sıcaklık hesabı, reiyonizasyon devrinde galaksiler arası metal içeriği ve iyonlaşma durumunu tespit etme olanağı sağlıyor. ” dedi.
Keşfin hemen ardından Arizona’da bulunan iki teleskop kullanılarak – Graham Dağında bulunan 8.4 metreBüyük Binocular Teleskop ( Large Binocular Telescope – LBT ) ve Hopkins Dağında bulunan 6.5 metre Çoklu Ayna Teleskop ( Multiple Mirror Telescope – MMT ) – kara deliğin uzaklığı ve kütlesi hesaplandı. Ek olarak Şili Las Campanas gözlem evinde bulunan 6.5 metre Magellan Teleskobu ve Mauna Kea, Hawaii’de bulunan 8.2 metre Kuzey Gemini Teleskobuyla yapılan gözlemlerde bulguları onayladı.
Profesör Xue-Bing Wu, “Keşfedilen kuasar çok özel. Uzak evrendeki bir fener gibi bize erken dönem evren hakkında ip uçları veriyor ve incelememize yardımcı oluyor.” dedi.
Bu muhteşem kuasarın doğasını açıklamak ve erken dönem evrendeki süper masif kara deliklerin oluşumuna ışık tutmak için aralarında Hubble Uzay Teleskobu ve Chandra X-ray Teleskobunun da bulunduğu uluslararası ekip daha detaylı araştırmalar yapacak.
Çeviri ve Derleme Kaynağı : http://www.bilimnedir.com/uzay/evrenin-safaginda-devasa-bir-kara-delik-kesfedildi
