Hiç bu yazıyı daha önce okuduğunuz hissine kapıldınız mı? İşte belki de hepimizin en azından bir kez yaşadığı bu tuhaf his dejavu olarak biliniyor . Dünyada ilk kez yapılan beyin taramaları ise bu fenomenin beynimizin bir kontrol mekanizması olabileceğini ortaya koyuyor.
Normalde dejavunun beynin yarattığı sahte anılar tarafından olduğu düşünülüyordu. Fakat St Andrews Üniversitesi’nden Akira O’Connor ve ekibinin yaptığı araştırma bunun yanlış olduğunu gösterdi. Dejavu sürecinin nasıl işlediği, tahmin edilemez doğasından dolayı uzun süredir bir gizemini korumaktaydı. Bilim insanları bu engelin üstesinden gelmek için yeni bir yol geliştirerek, laboratuvarda dejavu hissini tetikleyecek bir metot geliştirdi.
Ekip sahte anıları canlandırmak için standart bir metot kullanıyor. Bu testte kişiye alakalı kelimeler söyleniyor örneğin; yatak, yastık, gece, rüya gibi. Fakat bunların bağlandığı kelime söylenmiyor , bu durumda “uyku” gibi. Kişi sonrasında bu kelimeleri duyduğunda , uyku kelimesini duyduğuna inanıyor yani sahte anı.
Ekip dejavu hissini yaratmak için ilk olarak kişilere u ile başlayan bir sözcük duyup duymadıklarını soruyor. Kişiler bunu başta ‘hayır ‘olarak cevapladı. İşte bu esnada kişilere uyku sözcüğünü duydunuz mu diye sorulduğunda onlar hayır diye cevaplasa da , bu terim aynı zamanda oldukça tanıdık gelmeye başlıyor. “İşte bu tuhaf tecrübeyi dejavu olarak raporluyorlar,” diyor O’Connor.
Beyin Çelişkisi
Ekip fMRI(fonksiyonel emar) kullanarak 21 gönüllüde dejavuyu tetikleyerek, beyin taraması yaptı. Biz beynin anılar ile ilgili olan hippokampüs gibi bölümlerinin bu fenomen sırasında aktif olduğunu tahmin ediyorduk, fakat bu durumda sonuç farklı oldu. O’Connor’ın ekibi beynin ön kısımlarının yani karar vermekten sorumlu bölgelerinin aktif hale geldiğini buldu.
O’Connor bulguları International Conference on Memory ,Macaristan Budapeşte’de geçtiğimiz ay sundu. Araştırmacı beynin ön kısımlarının, sinyal yollayarak , tecrübe ettiğimiz bir hafıza hatası var mı diye kontrol ettiğini düşünüyor. Bu gerçekten neyi tecrübe ettiğimiz şeyle, tecrübe etmiş olabileceğimiz şeyin çelişkisini ortaya koyuyor.
“ Beyin dejavu esnasında bazı çelişki çözünürlükleri yaşıyor olabilir, “diyor Western Ontario Üniversitesi’nden Stefan Köhler .
Sağlam Kafa Dejavu Yaşar
Eğer bu bulgular onaylanırsa, dejavu beynin hafıza kontrol sisteminin iyi çalıştığını, dolayısıyla olayları unutmaya daha az meyilli olduğunuzu gösteriyor.
Ayrıca bu yaşlanmayla beraber hafızada gerçekleşen olgulara daha fazla uyuyor ki, genç insanlarda dejavu daha yaygın olduğundan, yaşlılarda hafıza daha kötü olduğundan daha az görülüyor. “Bu genel bir kontrol sisteminin bozunmasıyla alakalı olarak, daha az hafıza hatasında yoğunlaşmış olabilir,” diyor O’Connor.
Pierre Mendès-France Üniversitesi’nden Christopher Moulin bu bulguların dejavu yaşamayanların kötüye gittiğinin işareti olmayacağını belirtiyor. “ İncitici olmaksızın , bu kimselerin hafız sistemlerini yansıtmaz, “diyor O’Connor.Eğer hafıza hatası yapmıyorsanız, dejavu için tetikleme gerçekleşmez.
Kaynak : NewScientist
3 Yorum